زمان در چند افق

خوشامدگویی و مقدمه سمینار

سمینار زمان در چند افق، بعد از تلاوت آیاتی چند از کلام الله مجید و پخش سرود جمهوری اسلامی با سخنان سرکار خانم دکتر لاجوردی رییس موسسه مینوی خرد روشن آغاز شد. ایشان ضمن بیاناتی به اهمیت سنت وقف در گذشته به خصوص در زمینه امور علمی اشاره کردند و در همین راستا از سرکار خانم دکتر رحیمیان که حمایت مالی این سمینار را بر عهده داشتند تشکر کردند.
پس از ایشان، جناب آقای دکتر احسن، مشاور علمی سمینار توضیحاتی کلی در مورد سمینار ارائه کردند.

نشست اول:متافیزیک سنتی، زمان و مسئله آفرینش

استاد محمد حسین حشمت پور؛ استاد سطوح عالی علوم عقلی و حکمت اسلامی.

متافیزیک سنتی به شکل کلی آن، جهان را به مثابۀ خلقت الهی در نظر می‌گیرد. این امر مستلزم آن است که امور مرتبط با جهان و ساختار آن نیز در چارچوب همین نگرش فهم و تحلیل شود. در این میان، مفهوم زمان به عنوان یکی از وجوهِ وجود جهان، در کنار مفاهیم دهر و سرمد نمایان می شود. مشاهدۀ جهان متغیر و زمان مند همچون مخلوقی الهی مستلزم بررسی ارتباط آن با سرمدیت الهی است؛ آفرینش جهان به عنوان امر زمان مند، چگونه رخ می دهد؟ بنابراین، باید اندیشید که در متافیزیک سنتی چگونه مسئلۀ زمان در ارتباط با مسئلۀ آفرینش قابل فهم است.

نشست دوم:سوبژکتیویته، زمان و مسئله شناخت

دکتر سیدحمید طالب زاده؛ مدیرگروه فلسفۀ دانشگاه تهران و دبیر شورای عالی تحول علوم انسانی.

فلسفۀ مدرن که با چرخش سوبژکتیو عجین است، مسئلۀ شناخت را به اصلی ترین موضوع تفکر فلسفی تبدیل میکند. این امر ناشی از رخدادی است که ابژه را به گردش بر محور سوژه وا می دارد و تمام امور را در ارتباط با جایگاه انسان و قوای شناختی او ارزیابی می کند. آنگاه آیا مفهوم «زمان» نیزچنین سرنوشتی نخواهد داشت؟ بنابراین، باید اندیشید که هماهنگ با عبور تفکر فلسفی از ساحت متافیزیک سنتی به اندیشۀ مدرن، جایگاه زمان چه تحولی یافته است.

نشست سوم: فضازمان یا زمان زیسته،نزاع فلسفه و فیزیک

دکتر ابوتراب یغمایی؛ پژوهشگر فیزیک و فلسفه و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی.
دکتر حمیدرضا آیت‌اللهی؛ دکتری فلسفه از دانشگاه بروکسل بلژیک و عضو کارگروه اخلاق و هنر فرهنگستان پزشکی

مفهوم زمان چنان اهمیتی دارد که در مرزهای فلسفه محصور نمانده است و می توان گفت که موضوعی میان رشته ای است. پیشرفت دانش فیزیک منجر به آن شده است که برخی فیزیک دانان مدعی شوند که دیگر فلسفه نمی تواند گرهی از مسئلۀ زمان بگشاید و دانش فیزیک عهده دار حل مسائل آن است. نزاع مشهور برگسون و آینشتاین در باب ماهیت زمان، خود گویای چنین مطلبی است. به راستی زمان مسئلۀ فلاسفه است یا فیزیکدانان؟ آیا مقصود ایشان از مفهوم زمان یکی است؟ بنابراین، باید اندیشید که نزاع فلسفه و فیزیک در باب چنین موضوعی به کجا خواهد انجامید..

نشست چهارم: حکیم مسلمان، زمان و زمانه

دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی؛ حکیم معاصر، و استاد شهیر فلسفۀ اسلامی.

حکیم مسلمان در زمانه ای زیست می کند که برساختۀ حکمت او نیست. بسیاری از مسائل زمانه، مسائل او نیست، و بسیاری از مسائل او نیز در زمانه دچار دگرگونی شده است. حکیم مسلمان نیز چون دیگر اندیشمندان به مفهوم زمان می اندیشد، اما آیا این اندیشه وی را به تامل در باب مسائل زمانه اش رهنمون می شود؟ بنابراین، باید اندیشید که کدام مسیر و چه راهبردی در اندیشۀ وی، زمان اندیشی اش را به زمانه اندیشی گره خواهد زد.